Το 1932 το ελληνικό κράτος πτώχευσε. Το μόνο που μου έχουν πει κάτι γιαγιάδες μου για το 1932 ήταν ότι τότε άνοιξαν το δικό τους κινηματογράφο στην Πρέβεζα. Μέσα στις πολλές δυσκολίες της εποχής, η πτώχευση της χώρας δεν φαίνεται να επηρέασε σημαντικά τον κόσμο. Όμως η σημερινή οικονομία είναι διαφορετική. Τότε οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν αγρότες στα χωριά. Το φαγητό παραγόταν τοπικά, τα άλογα, οι γάιδαροι και τα μουλάρια, που ήταν τα μεταφορικά μέσα και μηχανήματα της εποχής, εκτρέφονταν τοπικά, και τα καύσιμα, δηλαδή το σανό, παράγονταν επίσης τοπικά. Σήμερα δύσκολα μπορούμε να ζήσουμε χωρίς το εξωτερικό εμπόριο—αλλά και το εσωτερικό είναι θέμα, όταν πρέπει να τροφοδοτηθούν πόλεις μέχρι και 5 εκατομμυρίων. Παράλληλα, αν και η χώρα έπρεπε να έχει σχέδιο εξόδου από το ευρώ εδώ και τουλάχιστον δυόμιση χρόνια, η ηγεσία μας δεν μου προκαλεί εμπιστοσύνη ότι το έχει κάνει, ή ότι έχει καταρτίσει κάποιο άλλο σχέδιο πτώχευσης. Φοβάμαι λοιπόν πως όταν έρθει αυτή η ώρα, μπορεί να σταματήσει εντελώς να υπάρχει εμπόριο.
Κανείς βέβαια δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το τι θα γίνει. Μπορεί πριν την πτώχευση να πέσει η κυβέρνηση, να γίνει πρωθυπουργός ο Τσίπρας, να αποδειχτεί ότι είναι συνεπής και καλός, να στείλει η Ουάσινγκτον το στρατό της για να μας «σώσει» από αυτόν, να δυσαρεστηθεί το Πεκίνο, και να ξεκινήσει ένας παγκόσμιος πυρηνικός πόλεμος που θα έχει από τη μια τους αμερικάνους, από την άλλη τους κινέζους, και στη μέση εμάς. Στον αντίποδα αυτού του σεναρίου η φαντασία μου οργιάζει ακόμα περισσότερο: αποδεικνύεται ότι τόσα χρόνια η τρόικα και η ελληνική ηγεσία πράττουν με γνώμονα το συμφέρον του ελληνικού λαού, και οι πολιτικές τους είναι τελικά αποτελεσματικές, οπότε αρχίζει η ανάπτυξη και η ευημερία.
Ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο σενάρια, πιο ρεαλιστικές εκδοχές μου φαίνονται μια άσχημη πτώχευση και μια ομαλή πτώχευση. Ελπίζω το δεύτερο, αλλά θέλω να είμαι προετοιμασμένος για το πρώτο, όπου θα σταματήσει απότομα να υπάρχει εμπόριο για λίγο καιρό, ας πούμε δύο μήνες, μέχρι που η εφευρετικότητα και υπευθυνότητα όλων μας θα δώσει διέξοδο. Ας υποθέσουμε ότι αγοράζω 50 κιλά αλεύρι και 20 κιλά λάδι και τα αποθηκεύω σπίτι μου για να τα έχω για εκείνη τη στιγμή. Μπορώ να νιώθω σχετικά ασφαλής; Η απάντηση είναι αρνητική.
Δεν είναι μόνο το ότι μπορεί να χρειαστώ πράγματα που δεν έχω προβλέψει, όπως φάρμακα, ούτε ότι μπορεί να μην έχω ρεύμα και νερό—άλλωστε πιστεύω πως ρεύμα και νερό θα έχω, γιατί πιστεύω πως υπάρχουν πέντε υπεύθυνοι άνθρωποι στη ΔΕΗ και την ΕΥΔΑΠ που δεν πρόκειται να αφήσουν εκατομμύρια ανθρώπους να πεθάνουν επειδή έγινε στάση πληρωμών, και θα κρατήσουν μόνοι τους τα δίκτυα σε λειτουργία (δυστυχώς στις τηλεπικοινωνίες είναι πιο δύσκολα τα πράγματα, γιατί όλες ανήκουν σε ξένους ιδιώτες).
Το πρόβλημα είναι, κυρίως, ότι δεν γίνεται να αφήσω το φίλο μου να πεινάει κι εγώ να είμαι χορτάτος. Εικάζω πως ανάμεσα στο να πεθάνει το παιδί μου ή ο γείτονας η επιλογή θα ήταν εύκολη, όπως ανάμεσα στο αν θα μου κοπεί το χέρι ή το κεφάλι· όμως θα προτιμούσα να μη βρεθώ σε τέτοιο δίλημμα. Επιπλέον, ακόμα κι αν ήμουν αναίσθητος, και δεν με πείραζε να λιμοκτονούν οι συνάνθρωποί μου εφόσον εγώ είμαι εντάξει, και πάλι δεν θα μπορούσα να επιβιώσω, αφού γρήγορα θα καταλάβαιναν ότι έχω τροφή και θα με σκότωναν για να την αρπάξουν. Μπορεί κάποιος να γίνει τόσο εγωιστής μόνο όταν έχει αστυνομική προστασία, όπως οι πολιτικοί μας.
Ο μόνος τρόπος να προετοιμαστώ γι’ αυτό το κακό σενάριο είναι να βεβαιωθώ ότι και ο γείτονας θα στοκάρει φαγητό, καύσιμα και φάρμακα· και αν τελικά έρθει η δύσκολη ώρα που θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε το στοκ, μόνο βοηθώντας ο ένας τον άλλον θα τα καταφέρουμε. Μόνο κάνοντας μετακινήσεις όλοι μαζί σε ένα αυτοκίνητο, ανταλλάσσοντας πράγματα, προσφέροντας αφιλοκερδώς ό,τι υπηρεσία μπορούμε και δεχόμενοι ως χάρισμα ό,τι υπηρεσία μάς προσφέρει κάποιος άλλος.
Είναι καιρός να σταματήσουμε να ασχολούμαστε με τα καμώματα της ηγεσίας μας και να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε εμείς οι ίδιοι. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η συμμορία κυβέρνησης-τραπεζών-ΜΜΕ αποτελείται από αδίστακτα άτομα που δεν θα σταματήσουν πουθενά. Από κει και πέρα η «επικαιρότητα» που μας πλασάρουν, όπως το σε ποια λεπτομέρεια η τρόικα διαφώνησε με την κυβέρνηση, έχει σαφώς μικρότερη αξία από το τι φορούσε η Τζούλια Αλεξανδράτου όταν έκοψε την κορδέλα στα εγκαίνια του οίκου εποχής «Σούλα» στη Λάρισα· γιατί τουλάχιστον η τελευταία είδηση έχει κάποιο κοινωνικό ενδιαφέρον και δεν παριστάνει ότι είναι κάτι παραπάνω από ένα κουτσομπολιό (που μπορεί ως τέτοιο να προσφέρει και κάποια ευχαρίστηση). Αντίθετα, το ευτελές θέατρο της κυβέρνησης, αν κάτσουμε να το παρακολουθήσουμε, όχι μόνο δεν προσφέρει ευχαρίστηση, αλλά είναι και επικίνδυνο, καθώς η προπαγάνδα λειτουργεί και μας επηρεάζει σε τέτοιο επίπεδο ώστε είναι πολύ δύσκολο να το αντιληφθούμε.
Είναι λοιπόν ώρα να σταματήσουμε (ή να ελαττώσουμε όσο μπορούμε) την τηλεθέαση καθώς και την ανάγνωση εφημερίδων, και να βοηθήσουμε και άλλους να το κάνουν, ή να βοηθηθούμε από τους άλλους να απεξαρτηθούμε. Είναι ανάγκη να αλληλοβοηθιόμαστε ψυχολογικά ώστε να μην αφήνουμε την κατήφεια να μας καταβάλλει. Είναι ανάγκη να ελευθερώσουμε το Bradley Manning από την κυβερνητική τρομοκρατία. Πρέπει να κάνουμε τη δουλειά μας όσο μπορούμε πιο σωστά, και να επιτελούμε έτσι καθένας μας το κοινωνικό του έργο, βρίσκοντας τρόπους να παρακάμπτουμε τα οικονομικά εμπόδια και την όποια έλλειψη μέσων. Ακόμα και όταν είμαστε ελεύθεροι επαγγελματίες ή εργοδότες του ιδιωτικού τομέα, καλό είναι να συμμετέχουμε στις απεργίες, ώστε να εξοικονομούμε χρόνο να ασχολούμαστε με το γενικό καλό.
Με τέτοιες κινήσεις αλληλεγγύης μπορούμε να κάνουμε θαύματα.
Διόρθωση: Η πτώχευση της δεκαετίας του 1930, σύμφωνα με τον Clogg (2002, σελ. 107), έγινε το 1933.
Richard Clogg, A concise history of Greece, Second edition, Cambridge University Press, 2002.
Έξοχη ανθρωποκεντρική ανάλυση, χωρίς να αποστασιοποιείται από την πολιτική πραγματικότητα, εγχώρια και διεθνή.
Μόνο σε ένα σημείο θα διαφωνήσω: δεν πρέπει να σταματήσουμε την τηλεθέαση και την ανάγνωση εφημερίδων. Το μεγαλύτερο όπλο της συμμορίας κυβέρνησης-τραπεζών-ΜΜΕ είναι η προπαγάνδα. Είμαστε υποχρεωμένοι να παρακολουθούμε με πολύ μεγάλη προσοχή τα επιχειρήματα των “ειδημόνων”, όπως παρουσιάζονται στα Μέσα Μαζικής Εξαπάτησης, ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι να τα αντικρούσουμε. Και επιπλέον, να μπορούμε να προβλέψουμε τις επόμενες κινήσεις του “συστήματος”.
Στο επόμενο άρθρο αυτού του μπλογκ, που μόλις δημοσίευσα, ασχολούμαι με την προπαγάνδα. Συμφωνώ βέβαια ότι πρέπει να το κάνουμε πού και πού, όμως πρέπει να είναι η εξαίρεση. Είναι δύσκολο να παρακολουθείς συχνά τα ΜΜΕ χωρίς να γίνει το μυαλό σου κουρκούτι και τα νεύρα σου τσατάλια. Με το μυαλό κουρκούτι και τα νεύρα τσατάλια πώς θα βγάλεις θετική ενέργεια; Γιατί αυτό είναι το ζητούμενο, να αντιμετωπίσουμε την κρίση θετικά.
Προτείνεις λοιπόν την κοινωνική ευαισθησία/συνείδηση σαν αντίδοτο για την κρίση; Μα ακριβώς η έλλειψη τους είναι που μας οδήγησαν εδώ που είμαστε. Δεν υπάρχει άλλη χώρα του δυτικού κόσμου με τόσα γαϊδούρια όσα στην Ελλάδα (παρκάρω πάνω στο πεζοδρόμιο δεν με νοιάζει για τη μαμά με το καροτσάκι, βγάζω πλαστό πιστοποιητικό αναπηρίας δεν με νοιάζει ότι αυτοί που το δικαιούνται θα το στερηθούν εξαιτίας μου, έχω μια θέση εξουσίας και ασχολούμαι με βολέματα κουμπαριές και γκομενιλίκια δεν με νοιάζει που θα καταρρεύσει το σύστημα, χτίζω παράνομα το εξοχικό/βιλάρα μου δεν με νοιάζει που καταστρέφω το περιβάλλον με νοιάζει όμως η κλιματική αλλαγή και η αρκούδα στη Μεσοχώρα, είμαι δημόσιος υπάλληλος και έχω εξασφαλισμένο καλό μισθό χωρίς να κουράζομαι αλλά θέλω και το κατιτίς μου για να βάλω την υπογραφάρα μου, …). Δυστυχώς η Ιστορία έχει αποδείξει ότι αφύπνιση σπάνια έρχεται πριν την καταστροφή για να την αποτρέψει. Συνήθως έρχεται μετά ως αποτέλεσμα μιας διαδικασίας ανάρρωσης (βλ. Μικρασιατική Καταστροφή).