Την προηγούμενη μέρα απεργίας είχα γράψει δυο σύντομα λόγια για το οικονομικό σύστημα, εξηγώντας πολύ πρόχειρα ότι η παράνοια του τραπεζικού συστήματος είναι αυτή που έχει καταστρέψει την οικονομία, και όχι η διαφθορά ή η κακή διαχείριση. Ο Βαγγέλης διαφώνησε, λέγοντας ότι για την Ελλάδα είναι κυρίως υπεύθυνη η διαφθορά. Αυτή η άποψη είναι ευρέως διαδεδομένη αλλά εσφαλμένη.
Διευκρινίζω ότι δεν έχω καλές σχέσεις με τη διαφθορά. Έχω καταφερθεί εναντίον της διαφθοράς, και στη διαφθορά περιλαμβάνω τη χρήση δικαιολογιών για τη μη προσέλευση του προσωπικού των πανεπιστημίων στην εργασία τους. Το θέμα της διαφθοράς, και ειδικά στο χώρο του πανεπιστημίου, είναι τεράστιο, και είμαι σίγουρος ότι στο μέλλον θα μας απασχολήσει σε τούτο το μπλογκ. Όταν ο πρόεδρος ενός ΔΕΚΟ παίρνει 10 χιλιάδες ευρώ το μήνα, χωρίς να κάνει τίποτε, απλώς και μόνο επειδή είναι ημέτερος, υπάρχει σαφώς αδικία. Όσον αφορά όμως την επιρροή του φαινομένου στην οικονομία, το θέμα είναι τι γίνονται αυτά τα 10 χιλιάδες ευρώ. Συνήθως ο ημέτερος τα ξοδεύει, και έτσι τα χρήματα αυτά εξακολουθούν να κυκλοφορούν στην οικονομία και να τη ζεσταίνουν. Άλλο λοιπόν ο χρηματισμός, τα ρουσφέτια, οι πελατειακές σχέσεις, η ανευθυνότητα και οι υπέρογκοι μισθοί στους ημέτερους, και άλλο το τραπεζικό σύστημα. Το πρώτο δεν μπορεί από μόνο του να καταστρέψει οικονομίες, ενώ το δεύτερο μπορεί. Στην πραγματικότητα, πιστεύω ότι το τραπεζικό σύστημα είναι μόνο ένας από τους δύο παράγοντες που έχει καταστρέψει την οικονομία· το άλλο είναι το άνοιγμα των συνόρων.
Ο λόγος για τον οποίο η Ελλάδα είχε κλειστά σύνορα μέχρι πριν 20 χρόνια δεν ήταν έτσι απλά για να μην έχουμε αυτοκίνητα ή για να φοράμε μπλουζάκια Abibas. Επίσης, ο λόγος για τον οποίο είχαμε δραχμές δεν ήταν απλώς για να ταλαιπωρούμαστε στο αεροδρόμιο τις λίγες φορές που ταξιδεύαμε στο εξωτερικό. Αν όταν μας έπιασε η κρίση είχαμε ακόμα ανεξάρτητο νόμισμα, απλώς θα το είχαμε υποτιμήσει. Την επομένη της υποτίμησης, η ελληνική ντομάτα θα είχε περίπου την ίδια τιμή, ενώ η ιταλική θα είχε ανέλθει. Η υποτίμηση υπήρχε για να τονώνει την ελληνική παραγωγικότητα. Οι δασμοί στα σύνορα το ίδιο. Χάρη στους δασμούς, που αύξαναν πολύ την τιμή των εισαγόμενων ψυγείων, μπορούσε να επιβιώνει η Ιζόλα και η Πίτσος. Χωρίς δασμούς, το γερμανικό ψυγείο έγινε και φθηνότερο και καλύτερο από το ελληνικό. Το ότι η Ιζόλα είχε χειρότερα ψυγεία από τη Siemens δεν οφειλόταν σε ανικανότητα, αλλά σε έλλειψη εμπειρίας. Μια εταιρεία που λειτουργεί πολλές δεκαετίες σε μια χώρα που είναι ανεπτυγμένη και όπου επομένως υπάρχει κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό έχει μεγαλύτερη εμπειρία στο σχεδιασμό, στην παραγωγή, στη διαχείριση, ακόμα και στις μίζες. Τα κλειστά σύνορα μας βοηθούσαν να αναπτυχθούμε και να πλησιάσουμε σε ικανότητα τους άλλους, αλλά αυτό δεν θα συνέβαινε από τη μια δεκαετία στην άλλη. Αντίθετα, όταν ανοίξαμε τα σύνορα, η Abibas έκλεισε εν μία νυκτί, και η καταστροφή ήταν ραγδαία.
Θα μπορούσα να γράψω κι άλλα, αλλά επειδή το έχει κάνει πολύ καλύτερα από μένα ο Ha-Joon Chang, σας παραπέμπω στο βιβλίο του, όπου επίσης διαλύει το μύθο ότι ο Έλληνας είναι από τη φύση του τεμπέλης (το ίδιο έλεγαν για τους Ιάπωνες το 1900) ή μικροαπατεώνας (το ίδιο έλεγαν για τους Γερμανούς το 1850). Όσον για το τραπεζικό σύστημα, μην παραλείψετε να δείτε αυτά που συστήσαμε στο προηγούμενο άρθρο του blog: το Money as debt και το άρθρο στο οποίο μας παρέπεμψε ο Φερώνυμος. Πάντως τις ενοχές που προσπαθούν να μας φυτέψουν σχετικά με διαφθορά και κακή διαχείριση δεν τις δέχομαι. Εκτός του ότι εγώ προσωπικά πληρώνω εδώ και σχεδόν 20 χρόνια τους φόρους μου και τις ασφάλειές μου χωρίς ούτε να χρηματίζομαι ούτε τίποτε, και του ότι και οι γονείς μου έκαναν το ίδιο επί πολλές δεκαετίες, αν η αιτία ήταν η διαφθορά και η κακή διαχείριση τότε δεν θα είχαν πρόβλημα η Πορτογαλία, η Ισπανία, και η Ιρλανδία, πόσο μάλλον το Ηνωμένο Βασίλειο.
Αυτή τη στιγμή, με τη χώρα να παράγει ελάχιστα, είμαστε ουσιαστικά όμηροι των ξένων. Δεν ξέρω τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό σε επίπεδο κυβέρνησης. Σε επίπεδο ατόμου, αυτό που εγώ προσπαθώ να κάνω είναι να προτιμώ τα ελληνικά προϊόντα. Παίρνω μόνο ελληνικά λαχανικά, προτιμώ ελληνικό κρέας, πηγαίνω σε μικρά καταστήματα ή σε ελληνικές αλυσίδες σούπερ μάρκετ, κλπ. Μερικές φορές τα ελληνικά προϊόντα είναι λίγο φθηνότερα χωρίς να υστερούν ιδιαίτερα σε ποιότητα. Άλλες φορές είναι λίγο ακριβότερα και λίγο χειρότερα, αλλά και πάλι τα προτιμώ. Δυστυχώς γίνεται ολοένα δυσκολότερο να τα βρεις, και επιπλέον δεν μπορείς πάντα να ξέρεις ποιος ανήκει σε ποιον. Όμως είναι μια αρχή.