Εδώ και λίγες μέρες συζητείται η απόλυση μεγάλου μέρους του διοικητικού προσωπικού των πανεπιστημίων (για την οποία γίνεται εκτενής ανάλυση στο έξοχο κείμενο του Δημήτρη Δαμίγου). Κι ενώ η νέα ακαδημαϊκή χρονιά ξεκινά με τους χειρότερους οιωνούς, αλγεινή εντύπωση προκαλεί η σιωπή αυτών που θεσμικά όφειλαν να λάβουν θέση—υπέρ ή κατά, δεν έχει σημασία—έναντι της διαφαινόμενης κατάστασης. Και για να γίνω πιο σαφής, αναφέρομαι στο μόρφωμα (ή, κατ’ άλλους, πυλώνα της μεταρρύθμισης των ΑΕΙ) που τιτλοφορείται Συμβούλιο του Ιδρύματος (ΣΙ), το οποίο παραμένει άφαντο—και κατά τούτο συνεπές στην εκκωφαντική σιγή που μας συνήθισε απ΄ τη γέννησή του.
Θα προσπαθήσω να αποκρυπτογραφήσω το προφίλ του ΣΙ, από τα ελάχιστα δείγματα γραφής που μας έχει δώσει, μέσω των τριών (3) ανακοινώσεων που έχει αναρτήσει στην ιστοσελίδα του ΕΜΠ, από την 1/2/2013 που ανάλαβε επισήμως τα καθήκοντά του, ήτοι σε διάστημα επτά (7) μηνών. Θα σχολιάσω το περιεχόμενο των ανακοινώσεων, αφήνοντας τα γενικότερα συμπεράσματα στην κρίση σας.
Ανακοίνωση Νο 1
Στις 27/2/2013, ήτοι ένα μήνα σχεδόν μετά την εκλογή του, ο Πρόεδρος του ΣΙ, Καθηγητής Μιχάλης Τριανταφύλλου, απευθύνει έναν εθιμοτυπικό χαιρετισμό προς τα μέλη της Πολυτεχνειακής κοινότητας, από όπου παραθέτω το ακόλουθο χωρίο:
«Όμως, από τη μια πλευρά οι ταχύτατες εξελίξεις στο διεθνή ακαδημαϊκό χώρο, όπως η ανάπτυξη της διαδικτυακής μόρφωσης, και από την άλλη πλευρά οι σημαντικές ανακαλύψεις σε πολλούς επιστημονικούς τομείς που δημιουργούν μεγάλες ευκαιρίες για ανάπτυξη, δεν επιτρέπουν να περιμένουμε καλύτερες εποχές. Αντίθετα, πιστεύουμε ότι τα Πανεπιστήμια μπορούν να γίνουν η κινητήρια δύναμη για να βγει η χώρα από την κρίση.»
Καλά κάνω και είμαι, λοιπόν, απαισιόδοξος. Δεν μπορούμε να περιμένουμε καλύτερες εποχές, λόγω … της ανάπτυξης της διαδικτυακής μόρφωσης και των σημαντικών ανακαλύψεων σε πολλούς επιστημονικούς τομείς. Αντίθετα, θα έρθουν χειρότερες (προφανώς, εξ ου και το «αντίθετα») εποχές, με κινητήρια δύναμη … τα Πανεπιστήμια.
Άντε, να συγχωρήσουμε τις απροσεξίες του κειμένου, άντε να παραβλέψουμε και την ξύλινη γλώσσα, και να πάμε στα πιο ουσιαστικά.
«… θα δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση στην εύρεση μέσων και πόρων για την ενθάρρυνση και χρηματοδότηση ερευνητών, αποφοίτων, αλλά και σπουδαστών, για να ιδρύσουν μικρές εταιρίες σε τεχνολογίες αιχμής. Ένα από τα παραδείγματά μας θα είναι το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέττης για το οποίο μια μελέτη του 2011 βρίσκει ότι οι απόφοιτοί του έχουν ιδρύσει περίπου 26.000 εταιρείες, που απασχολούν περισσότερα από τρία εκατομμύρια άτομα»
«Λεφτά υπάρχουν» λοιπόν, όχι μόνο για τα μέλη του ΕΜΠ (ερευνητές και σπουδαστές) αλλά και για τους αποφοίτους. Για το πού θα βρεθούν, περιμένετε λίγο και θα το δείτε πιο κάτω (όχι, δεν θα βρεθούν από το «πρωτογενές πλεόνασμα»).
Και η κατακλείδα:
«Σε σύντομο διάστημα θα παρουσιάσουμε τις συγκεκριμένες προτάσεις μας, και θα συνεχίσουμε την ενημέρωση σε τακτικά διαστήματα. Επίσης σκοπεύουμε να συναντηθούμε με μέλη από όλη την κοινότητα του ΕΜΠ, τους σπουδαστές, τους εργαζόμενους, και τους διδάσκοντες, ώστε να πληροφορηθούμε από πρώτο χέρι τα προβλήματα, τις ανησυχίες, και τις προσδοκίες τους.»
Δυστυχώς, φαίνεται ότι οι σπουδαστές ήταν πολύ απασχολημένοι με τα μαθήματά τους, οι εργαζόμενοι με τις απολύσεις τους, και οι διδάσκοντες με την έρευνά τους, που δεν μπόρεσαν να προσέλθουν σε κανένα από τα ραντεβού με το ΣΙ. Έτσι, χάθηκε η ευκαιρία να ενημερώσουν για τα προβλήματα, τις ανησυχίες, και τις προσδοκίες τους.
Ανακοίνωση Νο 2
Τουλάχιστον, η ενημέρωση μέσω των ανακοινώσεων συνεχίστηκε, με … καταιγιστικό μάλιστα ρυθμό. Έτσι λοιπόν, στις 26/4/2013, όλη η Πολυτεχνειακή κοινότητα διάβασε με κομμένη την ανάσα την έκθεση-κόλαφο του ΣΙ, σχετικά με την κατάσταση στο Ίδρυμα. Η έκθεση εστιάζει σε τέσσερα σημεία:
«Η Σύγκλητος του ΕΜΠ δεν έχει συγκροτηθεί ακόμη, με συνέπεια θέματα ζωτικής σημασίας να παραμένουν σε εκκρεμότητα.»
Αναγνωρίζω ότι η λειτουργία της Συγκλήτου είναι πολύ σημαντική για μια σειρά από ζητήματα, αν και δεν διαπίστωσα καμία παρακώλυση του πρωταρχικού σκοπού του ΕΜΠ, που είναι το εκπαιδευτικό έργο. Τέλος πάντων, ας δεχτούμε ως λογικό το επιχείρημα, και ας πάμε στο επόμενο σημείο.
«Τμήμα του κτηρίου της Διοίκησης βρίσκεται υπό κατάληψη, ενώ συχνές είναι οι καταλήψεις Σχολών που παραλύουν το εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο.»
Έχω είκοσι χρόνια σε αυτό το χώρο, και θα έλεγα ότι η περίοδος στην οποία αναφέρεται το κείμενο (δηλαδή το διαρρεύσαν ακαδημαϊκό έτος 2012-13) ήταν ιδιαίτερα ήπια από πλευράς απεργιών, καταλήψεων, κτλ. Μάλιστα, στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών, νομίζω ότι δεν χάθηκε ούτε μία ώρα μάθημα – κάτι που αποτελεί ρεκόρ. Μάλλον όμως υπάρχει μια ψιλοψύχωση του ΣΙ με τις καταλήψεις, όπως φαίνεται στη συνέχεια (μπούλετ αριθμός τρία):
«Η Υπηρεσία του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας βρίσκεται συχνά υπό κατάληψη, με συνέπεια να τίθεται σε κίνδυνο η ομαλή συνέχιση ερευνητικών προγραμμάτων και να παραμένουν απλήρωτοι νέοι ερευνητές.»
Μήπως οι νέοι ερευνητές είναι απλήρωτοι γιατί, πολύ απλά, δεν υπάρχουν ερευνητικά προγράμματα; (15 μήνες αναμένουμε τα αποτελέσματα της Α΄ φάσης του ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΙΙ – γνωρίζει καμιά ψυχή τι γίνεται με αυτό;) Μήπως τα ερευνητικά κονδύλια δεν διατίθενται και με τον πλέον διαφανή τρόπο, όπως είχαμε συζητήσει εδώ; Μήπως οι νέοι ερευνητές αντί να κάνουν έρευνα ασχολούνται με ανούσια timesheets και deliverables; Η μήπως οι νέοι ερευνητές εγκαταλείπουν σωρηδόν την Ελλάδα, μη έχοντας, μεταξύ άλλων, καμία προοπτική ακαδημαϊκής εξέλιξης;
Άντε να δούμε και το τελευταίο κακό πράγμα που συμβαίνει στο ΕΜΠ, σύμφωνα πάντα με την αξιολόγηση του ΣΙ (που, όπως αναφέρεται στο κείμενο, βασίζεται σε «μηνύματα από καθηγητές και σπουδαστές του Ιδρύματος και από ιδία αντίληψη για την κατάσταση του Ιδρύματος»):
«Ο περιβάλλων χώρος του ΕΜΠ ελάχιστα θυμίζει πανεπιστημιακό χώρο.»
Εδώ θα συμφωνήσω 100% με την ετυμηγορία του ΣΙ. Πράγματι, ο περιβάλλων χώρος της Πολυτεχνειούπολης ελάχιστα θυμίζει πανεπιστημιακό χώρο της Ελλάδας. Βρίσκεται σε ένα καταπράσινο περιβάλλον, εξαιρετικά φροντισμένο από τον έναν (απ’ όσο γνωρίζω) κηπουρό του ιδρύματος. Πολλά από τα κτήρια είναι σύγχρονα (φαντάζομαι θα είχαμε στο πρόγραμμα και άλλα νέα κτήρια, αν δεν μας είχαν κουρέψει κάτι ομόλογα), και γενικά οι χώροι των περισσότερων κτηρίων και εγκαταστάσεων είναι, τηρουμένων των αναλογιών, ικανοποιητικά καθαροί.
Και τώρα τα πράγματα σοβαρεύουν. Δείτε τις συνέπειες των παραπάνω:
«Η κατάσταση αυτή είναι αποτρεπτική στην εκπλήρωση του σκοπού του Ιδρύματος που είναι η μόρφωση των σπουδαστών του, και η ανάπτυξη και ανάδειξη νέων τεχνολογιών και ιδεών που θα βοηθήσουν με την σειρά τους την ανάπτυξη της χώρας. Αποθαρρύνει επίσης οποιονδήποτε θα είχε σκέψεις να βοηθήσει με χορηγία το Ίδρυμα, όπως είχε γίνει κατά την ίδρυση του με τη γενναιοδωρία των ευεργετών του από το Μέτσοβο.»
Και αναρωτιόμουν τι φταίει και δεν έρχεται η ανάπτυξη της χώρας, όπως μας έχει επανειλημμένα υποσχεθεί ο Πρωθυπουργός; Μα φταίνε η κατάληψη του ΕΛΚΕ και ο άθλιος περιβάλλων χώρος του ΕΜΠ. Αφήστε τη στενοχώρια τόσων και τόσων συμπατριωτών μας επιχειρηματιών (όσων, τέλος πάντων, δεν έχουν καταλήξει ακόμα στον Κορυδαλλό), που είχαν όνειρο ζωής να γίνουν εθνικοί ευεργέτες, και αυτή η κατάσταση τους έχει ξενερώσει εντελώς.
Τώρα λοιπόν αρχίζετε να ψυλλιάζεστε πού θα βρεθούν τα λεφτά: από τους ευεργέτες. Αφού, όμως, πρώτα λήξει η κατάληψη του ΕΛΚΕ και ευπρεπιστεί ο άθλιος περιβάλλων χώρος του ΕΜΠ.
Ανακοίνωση Νο 3
Η τρίτη (και έσχατη) ανακοίνωση, με ημερομηνία 18/6/2013, ξεκινά με την περιγραφή ενός ατυχούς περιστατικού: τη ματαίωση ενός δείπνου, από άτομα που εισέβαλαν στο χώρο του ΕΚΠΑ. Τη ματαίωση του δείπνου διαδέχτηκε και η ματαίωση μιας επίσκεψης των μελών του ΣΙ στο Λαύριο. Κρίμα, γιατί, όπως μας πληροφορεί η ανακοίνωση, θα υπήρχε για πρώτη φορά φυσική παρουσία όλων των εξωτερικών μελών του Συμβουλίου (μόλις τεσσερισήμισι μήνες μετά την επίσημη σύστασή του).
Στη συνέχεια, γίνεται μια αναφορά (επιτέλους) στο θετικό έργο που επιτελείται στο ΕΜΠ, και παρατίθενται, τηλεγραφικά, κάποια ζητήματα που βρίσκονται σε εκκρεμότητα, όπως ο Οργανισμός, ο Εσωτερικός Κανονισμός και το ΝΠΙΔ του Ιδρύματος. Ψιλοπράγματα δηλαδή, για τα οποία εμείς οι κοινοί θνητοί δεν χρειάζεται να ξέρουμε τίποτα παραπάνω: ούτε καν τη θέση των μελών του ΣΙ.
Η οποία όμως θέση τους γίνεται πιο σαφής, όταν καταπιάνονται με το αγαπημένο θέμα των χορηγιών:
«Παρουσιάσθηκε επίσης εισήγηση σχετικά με τις χορηγίες προς το Ίδρυμα. Αν και η εξεύρεση χορηγιών από το εσωτερικό είναι μία δύσκολη υπόθεση στην παρούσα συγκυρία, υπάρχει η δυνατότητα προσέλκυσης χορηγιών από αποφοίτους και φίλους του ΕΜΠ στις ΗΠΑ, τον Καναδά, αλλά και σε άλλες χώρες. Υπογραμμίσθηκε η ανάγκη σύνταξης προδιαγραφών όσον αφορά τους συγκεκριμένους σκοπούς διάθεσης των χρημάτων, η διασφάλιση των προθέσεων των χορηγών, καθώς και η διαφανής και αποδοτική διαχείριση τους. Η προσέλκυση θα διευκολυνθεί ιδιαίτερα εάν επιλυθεί το θέμα της αναγνώρισης των χορηγιών προς την Ελλάδα από τις φορολογικές αρχές των άλλων χωρών, κάτι που προϋποθέτει διακρατικές συμφωνίες.»
Καλά πριν δεν προσδοκούσαμε σε εθνικούς ευεργέτες; Τόσο πολύ λιποψύχησαν, ατενίζοντας τον περιβάλλοντα χώρο του ΕΜΠ; Τέλος πάντων, αντί για Αβέρωφ και Τοσίτσες, ο φίλος από το Αμέρικα. Όπως λέμε η θεία από το Σικάγο. Αλλά αφού προηγηθούν οι απαιτούμενες διακρατικές συμφωνίες. Όλα κι όλα, δεν αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη η αναγνώριση των χορηγιών προς την Ελλάδα από τις φορολογικές αρχές; (Απόκρυψη εισοδημάτων μέσω «χορηγιών»; Ποιο άθλιο μυαλό σκέφτηκε κάτι τέτοιο;)
Και κλείνουμε με τη γνωστή καραμέλα:
«Στο άμεσο μέλλον, η επαφή και ο διάλογος που ξεκίνησε την Παρασκευή, θα συνεχισθεί και θα διευρυνθεί συμπεριλαμβάνοντας Σχολές, υπηρεσίες, συλλόγους, μέλη ΔΕΠ και σπουδαστές.»
Ναι. Ο διάλογος που ξεκίνησε την Παρασκευή συνεχίστηκε. Τη Δευτέρα (Παρουσία).
Εν αναμονή της επόμενης ανακοίνωσης, όποιος κατάλαβε ποιος είναι ο σκοπός ύπαρξης του ΣΙ και ποια η επαφή του με την πραγματικότητα, πέραν της αναπαραγωγής των γνωστών κλισέ, ας μας πει την γνώμη του.
Ανδρέα,
Αν πρόσεξες βγήκε η αναμενόμενη ανακοίνωση του ΣΙ. Τη λέω αναμενόμενη τόσο γιατί, όπως λες, ήσουν «εν αναμονή της επόμενης ανακοίνωσης», όσο και γιατί το περιεχόμενό της είναι αναμενόμενο, δηλαδή χλιαρό και θολό. Κάποιοι θα πουν ίσως ότι το ΣΙ είχε μια καταπληκτική ευκαιρία να ξεκαθαρίσει ότι δεν είναι «με το θηρίο» και να ξεκινήσει τη δημιουργία κάποιου δεσμού με την πολυτεχνειακή κοινότητα, αλλά δεν μπόρεσε να κάνει την έκπληξη. (Με τη λέξη «ευκαιρία» αναφέρομαι στην ομοψυχία που έχει αρχίσει να αναπτύσσεται σε όλους τους κλάδους της κοινότητας, ως ένδειξη της οποίας αναφέρω την ομόφωνη απόφαση για απεργία της σημερινής Γενικής Συνέλευσης του Συλλόγου ΔΕΠ ΕΜΠ — ούτε μια ψήφος κατά, ούτε μια λευκή, ούτε μια αποχή).
Πάλι καλά που το Συμβούλιό μας διαπίστωσε πως το ΕΜΠ «παρέχει υψηλού επιπέδου 5ετή εκπαίδευση σε μεγάλο αριθμό σπουδαστών και παράγει διεθνούς επιπέδου ερευνητικά αποτελέσματα». Αναστρέφει κάπως το κλίμα απαισιοδοξίας και μας βοηθά να ανακτήσουμε την αυτοπεποίθησή μας, αφού τα τελευταία χρόνια πολιτικοί ολκής (Γιωργάκης, Αννούλα και άλλοι πολλοί) μας είχαν πείσει ότι είμαστε άχρηστοι.
Στην ανακοίνωσή του, το ΣΙ διαπιστώνει επίσης «προβλήματα μη ορθολογικής κατανομής του προσωπικού ή δυσλειτουργιών [που] πρέπει να αντιμετωπισθούν από τη διοίκηση του Ιδρύματος και των Σχολών» και παραπονιέται ότι «ο αποκλεισμός των μελών της κοινότητας από τους χώρους εργασίας τους και αποδυναμώνει τη δυνατότητα θεσμικής απόκρισης του Ιδρύματος και εκμηδενίζει τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητές του». Δεν ξέρω αν με το τελευταίο τάσσεται κατά των κινητοποιήσεων γενικώς ή κάποιων μορφών τους ειδικώς.
Βέβαια το ΣΙ προτείνει τη δική του λύση στο πρόβλημα των επαπειλούμενων απολύσεων του μισού (και πάνω) προσωπικού του ΕΜΠ. Συγκεκριμένα, καλεί «το Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων να μην προβεί στην τυφλή εφαρμογή του μέτρου της κινητικότητας στο Πολυτεχνείο». Πολύ σωστά, γιατί, πράγματι, αν δεν είναι τυφλή η εφαρμογή, σωθήκαμε.
Ως μέλος της πολυτεχνειακής κοινότητας, καλώ και εγώ με τη σειρά μου το Συμβούλιο του ΕΜΠ να επανεξετάσει τη στάση του και με σοβαρότητα να δει και να μας γνωστοποιήσει το δικό του ρόλο στο να αποσοβήσουμε την απειλή των απολύσεων. Θέλουμε όλο το προσωπικό μας για να μπορούμε να κάνουμε στοιχειωδώς τη δουλειά μας. Το κλίμα ηρεμίας, απαραίτητο για τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητές του ΕΜΠ, δεν δυναμιτίζεται από το προσωπικό του ΕΜΠ αλλά από την συγκεκριμένη πολιτική που αντικειμενικά εκμηδενίζει το ρόλο του ΕΜΠ.
Δημήτρης Κουτσογιάννης